تاثیر تنش گرمایی بر پارامترهای فیزیولوژیکی در سالن های مرغداری

گردآوری: هانیه سادات بنی کمال و رسول کریمی

به ترتیب دانش آموخته کارشناسی ارشد و دانشجوی دکترای فیزیولوژی دام دانشگاه تهران

چکیده

اقلیم تأثیرات مهمی بر کشاورزی و تولیدات حیوانات مزرعه دارد. از آنجا که افزایش دمای محیط منجر به تنش گرمایی می‌شود، این افزایش دما بسیار مورد توجه قرار دارد. ما نیاز به فن‌آوری‌های جدید مطابق با تغییرات آب و هوا در جهت مقابله با تنش گرمایی داریم. فــراتر از منطقه آسایش یا در دمای بالای محیط، تـولید تخم ‌مرغ کاهش می‌یابد و این امر ضروری است تا تنش گرمایی را به درستی مدیریت کنیم. کاهش بهره‌وری تخم ‌مرغ به متغیرهای مختلف بستگی دارد. در بررسی حــاضر، پـارامترهای مختلف فیزیولوژیکی در سالن‌های مرغداری مورد بحث قرار گرفته است. علاوه بر متغیرهای فیزیولوژیکی ذکر شده، سایر متغیرها باید مورد بررسی قرار گیرند که در صورت مدیریت درست، ممکن است منجر به تولید تخم‌مرغ بهتر شود.

مقدمه

تنش گرمایی از طریق کاهش مصرف خوراک و همچنین اختلال در هورمون‌های تولید مثلی سبب قطع تولید تخم ‌مرغ و در نتیجه کاهش عملکرد تولید مثلی می‌شود. هنگامی که دمای محیط بالاتر از منطقه آسایش پرنده باشد، دمای بدن افزایش می‌یابد. تنش گرمایی طولانی مدت منجر به تغییرات فیزیولوژیکی چشمگیر در مرغ می‌شود. بروز بیماری‌های طیور به دلیل تنش گرمایی باید در پرورش مرغ مورد توجه قرار گیرد. تهویه نامناسب باعث گرم شدن بیش از حد سالن‌های مرغداری و در نتیجه باعث ایجاد تنش گرمایی در پرندگان می‌شود.

تنش گرمایی و عملکرد مرغ تخمگذار

تنش گرمایی سبب کاهش تعداد تخم ‌مرغ، وزن تخم ‌مرغ و ضخامت پوسته می‌شود. با افزایش دمای محیط بالاتر از 30 درجه سانتیگراد، تنش گرمایی شروع شده، پرندگان شروع به له‌له زدن می‌کنند. مرغ‌هایی که در قفس پرورش می‌یابند نسبت به آن‌هایی که با استفــاده از سیستم بستر پرورش می‌یابند، بیشتر در معـرض تنش گرمایی هستند. در نتیجه تخم ‌مرغ‌هایی با پوسته نرم و با کیفیت پایین تولید می‌شود. عملکرد فیزیولوژیکی غدد بدن به طور منفی تحت تأثیر تنش گرمایی قرار می‌گیرند. افزایش نرخ تنفس و به دنبال آن عدم تعادل الکترولیت‌ها و همچنین اختلالات فیزیولوژیکی منجر به افزایش مرگ و میر می‌شود. افزایش تنفس در شرایط تنش گرمایی منجر به کاهش سطح دی ‌اکسیدکربن خون و افزایش pH خون (آلکالوز) می‌شود که منجر به کاهش بی‌کربنات خون برای تشکیل پوسته تخم‌مرغ می‌شود.

تنش گرمایی و عملکرد سیستم ایمنی

بیشترین تأثیر تنش گرمایی، سرکوب عملکرد فیزیولوژیکی بدن و سلول‌های ایمنی است. پاسخ به تنش گرمایی تحت تاثیر فاکتورهای مختلفی قرار می‌گیرد و تأثیر آن بر سیستم ایمنی بدن بستگی به میزان توانایی بدن برای مقابله با تغییرات مرتبط با تنش دارد. مرغ برای حفظ عملکرد طبیعی بدن خود را با شرایط تنش گرمایی سازگار می‌کند. تنش گرمایی سبب تحریک سیستم عصبی شده و نورون‌هــای هیپوتالاموس تحت تاثیر افزایش دمــای بدن قرار می‌گیرند و سبب مهار عملکرد سلول‌های کنترل کننده مصرف خوراک می‌شوند.

تنش گرمایی و عملکرد روده

تحت تاثیر تنش گرمایی، اتصالات محکم بین سلول‌های اپیتلیال روده ضعیف شده و این بر جذب مواد مغذی تأثیر می‌گذارد و سبب ورود باکتری‌ها به سیستم گردش خون می‌شوند که پاسخ التهابی را به دنبال دارد. برخی از پپتیدهای هیپوتالاموس و دستگاه گوارش در تنظیم اشتهای مرغ‌های تخمگذار در معرض گرما نقش دارند. تنش گرمایی باعث کاهش تحرک روده و کاهش سرعت عبور مواد غذایی می‌شود و به آنزیم‌های روده فرصت بیشتری برای هضم مواد مغذی می‌دهد در نتیجه منجر به کاهش وزن بدن، میزان مصرف خوراک، میزان تخم‌گذاری، میانگین توده تخم‌مرغ، تولید تخم‌ مرغ و ضخامت پوسته می‌شود. 

تنش حرارتی و کیفیت پوسته تخم مرغ

تنش گرمایی مکانیسم‌ های دفاعی بدن از جمله عملکرد های سیستم ایمنی و متابولیکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمای بالای نقطه آسایش بدن می‌تواند تأثیر منفی بر بهره‌وری طیور داشته باشد. گزارش شده است که وقتی طیور در دمای بالای 36 درجه سانتیگراد قرار بگیرند، غلظت کلسیم پلاسما کاهش یافته و pH افزایش می‌یابد که منجر به کاهش تولید و کیفیت تخم‌مرغ می‌شود. در طول تابستان، تنش گرمایی از طریق تعدادی از فرآیندهای فیزیولوژیکی می‌تواند منجر به تخمک‌ های کوچک ‌تر و کاهش کــیفیت پوسته شود. تنش گرمایی همچنین فعالیت آنزیم کربنیک آنهیدراز، آنزیمی که منجر به تشکیل بی‌کربنات می‌شود و کمک به تشکیل پوسته تخم‌مرغ می‌کند، را کاهش می‌دهد. در پـایـان، پیشنهاد می‌شود پرورش‌دهندگان با توجه به مطالب فوق‌الذکر اثرات منفی تنش گرمایی را در سالن‌های پرورش مرغ جهت بهبود شرایط پرورش و افزایش راندمان تولید با بکارگیری راه‌کارهای ارائه شده توسط کارشناسان و محققان کاهش دهند. 

منابع :

A L Nidamanuri, Sh Murugesan and R K Mahapatra. Effect of Heat Stress on Physiological Parameters of Layers - A Review. International Journal of Livestock Research, 2017: 7(4).