چگونه یک شروع موفق در پرورش جوجه های گوشتی داشته باشیم

دکتر حسن صادقی

چهارده روز اول پرورش جوجه های گوشتی حساس ترین دوره در پرورش آنها محسوب می شود و دلیل آن این است که جوجه ها در این مدت قادر به تنظیم حرارت بدن خود نمی باشند و یا به اصطلاح سیستم حرارت مرکزی بدن آنها کامل نشده است. امروزه هفته اول زندگی جوجه ها 23 درصد از کل زندگی یک مرغ به وزن 1.750 گرمی را تشکیل می دهد و همچنین 18 درصد از طول عمر یک مرغ 2.3 کیلو گرمی را شامل می شود و این در حالی است که 20 سال پیش این درصد معادل ده درصد طول عمر مرغ های آن زمان بود و دلیل آن کوتاه شدن دوره پرورش مرغ های گوشتی بر اساس اصلاح نژاد می باشد. تامین کلیه شرایط برای یک شروع خوب بسیار حیاتی است و در صورت تامین کلیه احتیاجات اولیه به یک عملکرد عالی در پایان دوره پرورش خواهیم رسید. در بسیاری از کشورها این تفکر وجود دارد که پس از پــایان هفته اول دیگر جوجه ها به مراقبت احتیاج ندارند و این فکر بسیار مخاطره آمیز خواهد بود و طی هفته دوم مانند هفته اول توجه به جوجه ها بسیار ضروری می باشد. حرارت درجه حرارت در سطح بستر در پرورش جوجه ها اثر حیاتی دارد و دلیل آن این است که نسبت سطح بدن به وزن بدن در جوجه هـای یکــروزه بیشتر می باشد و با افزایش سن این نسبت کاهش می یابد و بـــه همین دلیل جوجه ها سریع تر از مرغ های بالغ حرارت از دست می دهند . در ضمن سطح بدن جوجه ها با کرک پوشیده شده که نسبت به پر ایزولاسیون ضعیف تری دارد و در صورت کاهش دمای محیط به سرعت بدن جوجه ها به روش تماسی و یا تابشی حرارت خود را از دست میدهند. توصیه می گردد قبل از جوجه ریزی سالن ها به شدت گرم شده و در درجه حرارت تثبیت شده 30 درجه برای دو روز قبل از جوجه ریزی حفظ شود که این مهم به فصل و منطقه ای که مرغداری در آن قرار دارد و درجه حرارت بیرون سالن ها مربوط می شود. اگر شرایط پرورش مناسب باشد کلیه جوجه ها از طریق مجاری بینی خود نفس می کشند و این درسترین روش پرورش می باشد و تنفس از راه دهان بسیار مخاطره آمیز خواهد بود هر جوجه روز اول پرورش بین یک الی دو گرم رطوبت از دست میدهند این رطوبت از طریق کیسه زرده مجدد تامین میگردد و به همین دلیل جوجه دهیدراته نمی شود.

اگر جوجه ها در معرض حرارت پایین قرار بگیرند حرارت مورد نیاز خود را از طریق سوزاندن حرارت تولیدی از خوراک مصرفی تامین می نمایند که چندان مقرون به صرفه نمی باشد و به عبارتی دیگر از انرژی دان خورده شده به جای افزایش وزن برای گرم کردن خود استفاده می کنند. اگر درجه حرارت سالن پرورش به جای 31 درجه 26 درجه سانتی گراد باشد حدود یک الی دو گرم جوجه طی سه روز اول وزن کیسه زرده آنها کــاهش می یابد و این نشان می دهد اگر در تلفات اولیه کیسه زرده بزرگ است حرارت هفته اول پرورش در سالن ها پایین بوده است در شرایط برعکس اگر درجه حرارت هفته اول پرورش بالا باشد جوجه در تلاش برای دفع حرارت می باشد و در این شرایط جوجه هــا شروع به له له زدن می کنند و در این زمــان جوجه ها دیگر غذا نمی خورند و در این شرایط جوجه ها بین 5 الی 10 گرم در 24 ساعت آب بدن خود را از دست می دهند و پدیده دهیدراتاسیون یا خشکی بدن جوجه اتفاق می افتد. درجه حرارت اپتیمم سالن پرورش باعث افزایش سطح ایمنی و سلامت پرنده خواهد شد چرا که سیستم ایمنی جوجه در حال شکل گیری است و اگر پرنده در شرایط مناسب پرورشی قرار نداشته باشد سیستم ایمنی پرنده توسعه مناسبی پیدا نخواهد کرد و جوجه ها مستعد عفونت و سرکوب سیستم ایمنی خواهند شد و اجرای برنامه واکسیناسیون چندان موفق نخواهد بود و ریسک درگیری با بیماریها را به شدت افزایش می دهد. جهت اندازه گیری درجه حرارت درست بدن جوجه ها باید این اندازه گیری از طریق مقعد انجام گرفته و باید بین 40.4 الی 40.6 درجه سانتی گراد معادل 104.7 الی 105.1 درجه فارنهایت باشد اگر درجه حرارت مقعد زیر 40 درجه سانتی گراد باشد نشان دهنده سرد بودن سالن و بالای 41 درجه سانتی گراد نشان دهنده گرم بودن سالن و شروع عارضه له له خواهد بود. اگر درجه حرارت سالن پرورش در هفته اول زیر 28 درجه سانتی گراد باشد اثرات بسیار مخربی بر روی رشد و توسعه بافت های بدن جوجه ها خواهد داشت بهترین حرارت در هفته اول بین 30 الی 32 درجه سانتی گراد با رطوبت 40 الی 50 درصد می باشد. اگر رطوبت را نتوانیم بین 40 الی 50 درصد تامین کنیم باید حرارت را بین نیم الی یک درجه سانتی گراد به ازای هر 10 درصد کاهش رطوبت بالاتر ببریم همچنین اگر رطوبت بالاتر از 50 درصد باشد باید بین نیم الی یک درجه سانتی گراد به ازای افزایش هر 10 درصد رطوبت، حرارت سالنها را کاهش داد جوجه هایی که از تخم مرغ های کوچکتر در اوایل تولید هچ می شوند و به اصطلاح جونیور خوانده می شوند باید در درجه حرارت بالاتری پرورش یابند و باید درجه حرارت سالن های پرورش آنها حداقل یک درجه سانتی گراد گرمتر از حد معمول باشد. این نکته بسیار مهم است که درهفته اول نیز جوجه ها به جریان هوا احتیاج دارند و این جریان باید حدود 0.3 متر در ثانیه سرعت داشته باشد بنابرین داشتن یک جریان ملایم در داخل سالن های پرورشی الزامی است. کیفیت هوا تهویه مناسب در داخل سالن باعث انتقال حرارت و حفظ کیفیت مناسب هوای داخل سالنها می شود، درصد اکسیژن ایده آل برای رشد پرندگان 19.5 درصد می باشد و سطح دی اکسید کربن باید زیر 3000 پی پی ام باشد و باید سطح منو اکسید کربن و آمونیاک زیر 10 پی پی ام باشد و حداکثر میزان ذرات معلق یا خاک معلق در هوای سالن ها باید زیر 3.4 میلی گرم در متر مکعب باشد. بالا بودن میزان منو اکسید کربن در هوای سالن ها در اثر سوخت ناقص سوخت های فسیلی دستگاه های گرم کننده حادث میشود و میزان اثر گذاری آن به غلظت و مدت زمان مواجه پرنده با آن بستگی دارد، اصولا پــرندگـان می توانند غلظت 600 پی پی ام را برای 30 دقیقه تحمل کنند اما میزان 3000 پی پی ام در مدت ده دقیقه کشنده می باشد. مقدار نرمال دی اکسید کربن در هوا 400 پی پی ام می باشد، اگر در زمستان ببینیم که عمده جوجه ها در حاشیه دیوار سالن ها جمع شدند ابتدا ممکن است فکر کنیم که هوای سالن ها خیلی گرم است ولی مشکل اصلی بالا بودن سطح گاز دی اکسید کربن در هوای داخل سالن می باشد. اگر فشار داخل سالن پایین باشد بدلیل نشت هوای تازه از حاشیه سالن ها جوجه ها برای دریافت هوای تازه آنجا جمع شده اند. هدف اصلی از تهویه حداقلی یا Minimum Ventilation تامین هوای مورد نیاز پرندگان بدون اینکه هوا در سطح پرندگان سرعت زیادی داشته باشد است. تهویه حــداقلی نـــادرست باعث افزایش شدید میزان گــازهای آمونیاک و دی اکسید کربن و رطوبت در هوای داخل سالن خواهد شد که در نهایت باعث بروز سندرم آسیت در پرندگان خواهد شد. از دیگر مضررات افزایش گاز آمونیاک در داخل سالن ها عارضه سوختگی و تاول کف پا، سوختگی چشم ها، تاول های سینه ای، عوارض پوستی، کاهش وزن، یکنواختی پایین و در نهایت کوری می باشد که همگی باعث مستعد شدن گله به بیماری می باشد. استفاده از اینلت های مناسب در دیواره های جانبی بهترین روش برای حفظ یکنواختی هوای داخل سالن های پرورش در فصول سرد سال می باشد در این شرایط با حداقل سرعت هوای ممکن می توان به بهترین کیفیت مورد انتظار در هوای سالن ها رسید. مدیریت آب و غذا ما باید 24 سی سی آب برای هر پرنده در 24 ساعت اولیه پرورش تامین نماییم استفاده از فیلتر آب 40 الی 50 میکرون برای تامین آب سالم برای جوجه ها الزامی است، برای توزیع دان بهترین راه پخش دان بر روی بستر کاغذی است در این شرایط باید حداقل 50 درصد سطح محل پرورش در هفته اول با کاغذ نازک شیبه کاغذ روزنامه (50 گرم در متر مربع) پوشیده شود و دان برای سه الی پنج روز روی آنها پاشیده شود. میزان شدت نور در سطح پرورشی در هفته اول بسیار مهم است و با آویزان کردن لامپ های اضافی در ارتفاع 50 سانتی متری از کف سالن ها می توان شدت نور را افزایش داد و با ایجاد تحرک میزان مصرف دان بالاتر رفته و توسعه دستگاه گوارش و افزایش سیستم ایمنی پرنده را بدنبال خواهد داشت. بهترین روش برای ارزیابی از مدیریت در سالن های پرورشی لمس وضعیت چینه دان جوجه ها می باشد که در دو زمان انجام می شود: شش ساعت پس از ورود جوجه ها: باید حداقل 50 درصد جوجه ها با چینه دان پر باشند. 24 ساعت پس از ورود جوجه ها : در این مرحله باید 95 درصد جوجه ها با چینه دان پر باشند. بهترین سنسور برای ارزیابی وضعیت پرورش وضعیت خود جوجه ها می باشند یک سری از جوجه ها در حال خوردن و یک سری در حال آشامیدن و برخی در حال استراحت و دسته ای دیگر در حال بازی می باشند و در این حال کل جوجه ها باید در سطح سالن یکنواخت پخش باشند در 24 ساعت اول هر جوجه بین 20 الی 25 درصد وزن خودش دان مصرف می کند نزدیک به 10 گرم و بین 40 الی 50 درصد وزن خودشان آب می نوشند نزدیک 22 سی سی و شاخص هفته اول پرورش این است که جوجه ها در پایان هفته اول 4 الی 5 برابر وزن اولیه خود وزن گیری داشته با شند یعنی جوجه 40 گرمی باید به وزن 160 الی 190 گرم در پایان هفته اول برسد همچنین میزان تلفات هفته اول هم نباید بالای یک درصد باشد. Summary نتیجه گیری نگهداری مطلوب در نهایت منتج به پرورش یک گله یکنواخت خواهد شد . یکنواختی یک گله کلیدی است که نشان میدهد که عملیات پرورش در دو هفته اول بسیار موفق انجام شده است . نکات اصلی شامل کنترل حرارت ،کیفیت هوا،آب و دان مصرفی می باشد و زمانی که کلیه این عوامل درست هدایت شده باشند 80 درصد از موفقیت تضمین شده است اما این نکته را همیشه به یاد داشته باشیم که هیچ وقت حرارت را فدای تهویه و تهویه را فدای حرارت نکنیم.